Nước Nam Cương cổ với 10 mường (bộ lạc)
Ngày xưa, vào thời
vua Thục của nước người Tày, Thục Chế là ông vua đầu tiên đã lập ra nước Nam
Cương giáp nước Văn Lang, xưng là An Tự Vương đóng đô ở Nam Bình (vùng Cao Bình,
huyện Hòa An ngày nay). Thục Chế làm vua được 60 năm thì mất, con là Thục Phán
mới 10 tuổi, lên thay cha làm vua, cháu của Thục Chế là Thục Mô giúp vua Thục
Phán nhiếp chính.
Nước Nam Cương có
10 xứ mường. Vua Thục cai quản mường chính – hay còn gọi là mường trung tâm,
còn các mường kia thì chia cho các chúa ở các vùng cai quản. Thục Phán mới lên
ngôi còn rất trẻ, Thục Mô lộng quyền, các chúa thấy vậy không phục bèn kéo quân
từ các ngả tiến về bao vây kinh thành Nam Bình (nay là Cao Bình, Hòa An, Cao
Bằng).
Thục Phán nói: Ta
còn ít tuổi, nên các ngài cho rằng, ta chưa xứng đáng làm vua chăng? Cả nước có
9 chúa và chỉ có một vua, bây giờ ta sẽ ra điều kiện, tất cả cùng thi đấu võ,
nếu ai thắng thì sẽ được nhường ngôi. Từng vị chúa của chín vùng lần lượt ra
thi đấu trổ tài nhưng cuối cùng không có chúa nào thắng. Sau đó Thục Phán lại
tiếp tục tổ chức cuộc thi, ai giỏi nghề nào thì thi nghề ấy hẹn trong 3 ngày 3
đêm trước gà gáy sang canh năm, ai làm nhanh làm tốt nhất nhanh nhất thì sẽ
được nhường ngôi. Thục Phán chọn chín nàng cung nữ sắc đẹp vẹn toàn lại giỏi làm
kế mỹ nhân, biết các ngón ăn chơi, thạo rủ rê đàn ông làm chuyện chăn gối đi
theo mỗi chúa dăm bảy cô. Các chúa vừa làm việc của mình vừa mải mê si lượn và
ăn chơi với các cô gái đẹp nên hết ngày này sang ngày khác, cuối cùng không có hoàn
thành kế hoạch của Thục Phán đã giao ước cuộc thi. Thục Phán cùng chín chúa giao
ước là mỗi người tự mình làm công việc mà mình cảm thấy giỏi nhất và sẽ làm
tốt nhất.
Chúa Trương Thiết
Vận ở mường Háng Khà - chúa vùng Quảng Uyên, Cao Bằng ngày nay giỏi nghề rèn
nên giao ước làm cái kim, mài lưỡi cày thành kim, mặc dù cái kim đã làm xong
nhưng chưa kịp khoan lỗ để xâu chỉ? Chúa Lục Văn Thặng ở mường Tổng - chúa vùng
Thin Tẳng, Trịnh Tây, Quảng Tây, Trung Quốc giỏi nghề đục đẽo đá và vùng quê
mình có nhiều đá thì giao ước làm đôi guốc bằng đá nhưng cuối cùng mặc dù hình hài
đôi guốc đã xong nhưng chưa đục lỗ để xâu quai. Đôi đôi guốc đá đó hiện nay vẫn
còn dấu tích ở Bản Thảnh, xã Bế Triều, huyện Hoà An.
Chúa Lý Kim Đán ở
mường Phja Nưa - chúa vùng Thạch An, Cao Bằng ngày nay giỏi bắn cung thì giao ước
sẽ dùng cung bắn rụng hết lá trên cây một đa, nhưng đã hết thời hạn cuối cùng
vẫn còn sót hai lá ở trên ngọn.
Chúa Hoàng Tiến
Đạt ở mường Háng Cáp - chúa vùng Hòa An, Cao Bằng ngày nay giỏi làm nghề nông
thì đi lấy mạ ở Phiêng Pha, huyện Nguyên Bình về cấy ở cánh đồng Tổng Chúp (Nam
Bình), đến hết hạn vẫn còn bỏ dở một khoảng bằng cái nón.
Chúa Đàm Việt Dũng
ở mường Pác Măn - chúa vùng Long Châu, Quảng Tây ,Trung Quốc giỏi làm thơ thì
giao ước sẽ là 100 bài thơ nhưng đã hết ngày thi rồi vẫn làm chưa đủ 100 bài
thơ.
Chúa Lâm Tuyền Thượng
ở mường Vỏ Slốc – chúa vùng Hà Quảng, Cao Bằng giỏi xây thành lũy thì nhận nung
gạch xây thành nhưng đến ngày cuối cùng vẫn còn thiếu hai cái cổng thành. Chúa
Lương Ngọc Tặng ở mường Háng Riềng – chúa vùng Phục Hòa, Cao Bằng ngày nay giỏi
làm thuyền thì hứa sẽ làm thuyền nhưng hết hạn cũng chưa làm xong. Mặc dù đã
làm xong một chiếc thuyền to, tuy vậy vẫn chưa kịp lật ngửa lên để hoàn thành. Chiếc
thuyền hiện nay vẫn còn là một quả đồi ở bản Khau Lừa, xã Bế Triều, huyện Hòa
An ngày nay.
Chúa Hà Thanh
Giang ở mường Co Sầu, Trùng Khánh giỏi võ thì hứa sẽ tập võ thật giỏi và điêu
luyện để thi múa võ, mặc dù chúa Hà Thanh Giang đã rất giỏi nhưng chưa đạt đến
trình độ diêu luyện và diệu nghệ của công phu. Chúa Nông Quang Thạc ở Háng Mường
- chúa vùng Bảo Lâm, Bảo Lạc ,CB thì giao ước sẽ đi sang Mường Hác lấy trống
đồng, mang trống đồng về đến đèo Cao Bắc do mệt quá nên đã ngủ say thiếp để
trống lăn xuống dốc núi, trống lăn kêu vang cả một vùng. Các chúa khác nghe tiếng
trống rất to nên đã tưởng chúa Nông Quang Thạc thắng cuộc và tất cả đều bỏ cuộc
thi.
Do đó, cuối cùng
thì Thục Phán vẫn ngự trị ngai vàng. Sau vua Thục Phán dẫn dắt Nam Cương trở
nên hùng mạnh, sát nhập nước Văn Lang kế bên đang suy yêu lập nên nước
Âu Lạc, ngôi hiệu là An Dương Vương.