SLON PHUỐI TÀY - NÙNG. BÀI 28

Bài 28: PHẢI CÁT - NHẶP NHỌM

I. HỘI THOẠI

LIÊN	:  Na ơi, mầng au hâư đảy nghé t’ây đây pện chế?
NA	: Ăn nẩy l’e t’ây phải thổ cẩm. Dú rườn Na táng hết au.
LIÊN	:  A lổi, mjạc lai á, giỏi pện chế. Hết ăn t’ây pện khỏ lai á n’o?
NA:	: Nhặp t’ây l’e nắm khỏ náu, tắm phải chắng khỏ chầy.
LIÊN	: Hết pền lừ chắng đảy pền ăn phải thổ cẩm pện chế?
NA	: Phuối mà l’e pền phuối lai phuối rì a, tọ pí ái chắc nghề phải cat  t’ăm t’ơi ké cúa cần Tày dú tỉ noọng nẩy, noọng xo phuối thâng cốc thâng co hẩư pí t’inh nớ.
LIÊN	: Ầư, pện le đây lai á, pí bố tán ái mì ăn t’ây phải thổ cẩm bặng noọng, nhằng ái chắc cốc co hết rừ chắng đảy pền piếng phải đây mjạc pện them.
NA	: Pí liên ạ, tởi pửa cần Tày bấu mì rườn mảy tắm phải, tẻo nọi cần pây háng khai dự; phè lăng c’ung tố táng hết au lẹo. Slửa khoá, slút phà... dổng lăng tố tứ tin mừ hết oóc. Nhoòng pện, cần Tày chắng mì cằm cạ: Nổc cốt luẩy cằn nà đoải đoải, m’e nhình chạn hết phải pền hên. Phải cát l’e phiệc cúa m’e nhình.
LIÊN	: Hết phải l’e rèo hết bại phiệc lăng lai?
NA	: Ái hết phải l’e rèo n’ăm phải. Bươn chiêng, c’ăm đắp, lúc cáy khăn ết, lẳp pi mấư, hâu oóc hang chàn ngòi slí coóc phạ, hăn t’i hâư đao r’ung lai l’e pây phát r’ây pạng tỉ sle n’ăm phải.
LIÊN	: Ngòi đao r’ung chọn t’i năm phải lỏ?
NA	: Ừ, tọ ăn tỉ lẻ cần ké phuối pện  chầy, nắm ch’ư cạ cử rèo nèm pện náo. Phải lồng f’e bươn nh’i, bươn slam, slí luồm co, bjai nhả. Co phải mjảc quả rèo bít nhọt, bít bâư pây chắng pền mác. Bươn chết, bươn pét, mác phải thúc, pây mjểt phải mà phjác hảo chắng au khẩu cảo phải mặt pền phải nựa (phải bông). Phải nựa tẻo rèo công quá chắng pền phải l’uya. Mì phải luya chắng tẻng oóc phải pẳn. Ái tắm phải lài thổ cẩm, rèo nhọm phải pẳn màu đeng, lương, khao , kheo... Cần Tày au bâư mạy, pước mạy mà tổm hết da nhọm phải. Phải  nhọm bâư mạy, pước mạy n’ưng mái cạ thâng khát tọ màu xằng mại.
LIÊN	: Dò hết phải thổ cẩm khỏ nỏ. Lục slao cần Tày tảy n’ai ca lại a.
NA	: Pí Liên mí chắc nau l’o, cần Tày mì cằm cạ: Lục slao phả mừ nắm đăm cón phải, ăn bươn vằn pét vằn slam, oóc thâng háng p’o chài bấu tuộng.
LIÊN	: Dò, chăn pện pí Liên bấu quá làn đai lò?
NA	: Bấu lao náo, pí Liên l’e cần Keo, hết cán bộ dá l’e táng...

II. TỪ NGỮ

1. Tắm phải: Dệt vải 2. Cảo phải: Cán bông 3. Tẻng phải: Kéo sợi 4. Ký thúc: Khung dệt 5. Nhặp slửa, xỉn: Khâu áo, váy 6. T’ây // tủi//tòi: túi 7. Phải cát: vải vóc (vải nói chung) 8. Bâư mạy: lá cây 9. Pước mạy: vỏ cây

10. Phải khao: Vải trắng 11. Phải đăm: Vải đen 12. Phải lài: Thổ cẩm 13. Phải bjoóc: vải hoa 14. Nhọm: nhuộm 15. Tảy n’ai : chịu khó, cần cù 16. Quá làn: quá lứa, ế chồng 17. Thâng cốc thâng co: tận gốc, tận rễ 18. Nhặp nhọm: khâu , nhuộm vải. 19. Công phải: bật bông

III. NGỮ PHÁP

Câu ghép

1. Câu ghép chỉ quan hệ tăng tiến:

bấu tán ....... nhằng.......: không những … mà còn …

Ví dụ: Pí bố tán ái mì ăn t’ây phải thổ cẩm bặng noọng, nhằng ái chắc cốc co hết rừ chắng đảy pền piếng phải đây mjạc pện them.(Chị không những muốn có cái tíu thổ cẩm như của em mà còn muốn biết cặn kẽ làm thế nào mới có được tấm vải đẹp như thế này nữa.)

Lục slao cần Tày bố tán cạ hết nà đai, nhằng chắc hết phải, nhặp nhọm them.(Con gái Tày không chỉ biết làm ruộng mà còn biết dệt và may vá)

2. Câu ghép chỉ quan hệ nhượng bộ:

Mái cạ ......... tọ .....: Mặc dù…. nhưng…

Ví dụ: mái cạ phải dung tẳm khát tọ màu xằng mại. (mặc dù vải dùng đến lúc rách nhưng màu vẫn không phai.)

IV. LUYỆN TẬP

1.Tập đọc và trả lời câu hỏi.

TẮM PHẢI

Tắm phải l’e chăn nghề truyền thống cúa cần Tày. Piếng phải sle nhặp pền slửa, xỉn cắp lai đồ hẩư tua cần. Sle hết đảy phải, bươn chiêng, bươn nh’i, hâu lèo pây hết rẩy n’ăm phải. Thâng bươn pét hâu chắng pây mjểt mác phải au mà phjác đét hảo dá chắng cảo vít muối pây pền phải cảo. Phải cảo đảy pắn pền khon, tẻng pền lẩm dá chắng au mà tắm pền piếng phải. Nhằng mì lai tỉ tắm phải mọn, pện hâu nhằng lèo n’ăm co mọn, liệng mọn au quéng te mà tẻng pền lằm sle tắm phải.

Tắm phải l’e nghề của cần mẻ nhình. Tứ nhằng eng slíp pi, slíp hả pi, bại noọng nhình  lèo n’ăng khẩu ký húc slon tắm phải. Mẻ oóc, p’i nhình slon hẩư  lục nhình, noọng n’a n’ăm phải, cảo phải vạ tẻng phải, tắm phải. Thâng slíp pét pi, bại noọng nhình lèo táng tắm đảy phải khao, phải nhọm đăm, phải lài, phải bjoóc, nhặp slửa xỉn mấư sle pây hết lùa.

CẰM SLAM:

1. Piếng phải sle hết lăng mòn?

2. Co phải n’ăm khẩu bươn hâư?

3. Tắm phải lẻ nghề cúa cần tầư?

4. Bại noọng nhình lèo slon tắm phải tứ kỷ lai pi?

5. Cần tầư tạy noọng nhình slon tắm phải?

6. Kỷ lai pi bại noọng nhình táng tắm đảy phải?

2. Tập đặt câu với các từ.

Tặt cằm tó bại từ: Tắm phải; cảo phải; ky húc; phải bjoóc.

3. Tập nói:

a. Hãy tưởng tượng mình là cán bộ kỹ thuật, dùng tiếng Tày hướng  dẫn nông dân trồng bông dệt vải.        

b. Nhìn tranh  và giải thích bằng tiếng Tày: Tranh vẽ ai, làm gì, dụng cụ và vật liệu của công việc.