SLONN PHUỐI TÀY - NÙNG. BÀI 36


Bài 36: VĂN HOÁ TRUYỀN THỐNG CÚA CẦN TÀY
(VĂN HOÁ TRUYỀN THỐNG CỦA NGƯỜI TÀY)

Cần Tày l'e mì cốc tứ tời m'ưa dú Đông Bắc Việt Nam. Hâu dú rườn chạn slí pài, mùng cà, mùng toong cọ rụ cạ mùng ngoạ. Tón kin cúa cần Tày l'e khẩu chăm vạ phjắc kheo, mảy, bjoóc, pja... Thâng vằn tẻt l'e khả mu, khả cáy, hết lai d'ương pẻng đây chồm, đây kin. M'e nhình nùng slửa lì phải nháng nhọm xỏm, nhọm chàm đăm, hảng lặng, nùng khoá rụ nùng slỉn, hua hết queng, pao khân...P'o chài lẻ nùng slửa đăm, khót nậu phải, nùng khoá kha rộng... Đâng t'ơi slổng tinh thần, boong hây mì lai hoạt động văn nghệ, lẹ hội cắp tín ngưỡng, thớ chựa chòi, bân đin, thớ slấn...Bươn chiêng pi mấư, p'i noọng slao, báo pây tò lượn, pây hội lồng t'ông khuốp bươn nâng. Cần Tày mì lai slấy hết t'ao, then, pựt. Bại cần tỉ l'e chuyên hết phi, hết khoăn, kỳ yên, ch'oi p'ing dá nhằng hết lai fiệc dú bại lệ hội truyền thống. Mọi slấy tẻo mì nhạc cụ cúa te, pện cạ: choong eng, choong cải, slốp nào, pí...dá t'ai ết lẻ nghé tính tẩu pền cằm tồn tứ m'ưa cón.
Văn hoá truyền thống cúa cần Tày boong hây mì lai đây mjạc cắp nhằng mì lai cổ hủ, lạc hậu. Pện tỉ, lầu rèo vẻng bại ăn roá, ăn lạc hậu chang t'ơi slổng pây,  chướng bại ăn đây ăn mjảc sle hẩư lục, lan mừa lăng.

TỪ NGỮ:
1. Mì cốc: Có nguồn gốc
2. Rườn chạn: Nhà sàn
3. Slí pài: Bốn mái
4. Mùng cà: Lợp có gianh
5. Ngoạ: Ngói
6. Khẩu chăm: Cơm tẻ
7. Phjắc kheo: Rau xanh
8. Mảy: Măng
9. Bjoóc // chóp: Nấm
10. Pja: Cá
11. Pẻng: Bánh
12. Slửa lì: áo dài
25. Phải nháng: Vải thô( tự dệt)
13. Slỉn: Váy
14. Hảng rặng: Thắt lưng
15. Khoá: Quần
16. Hết queng: Vấn khăn
17. Pao khân: Đội khăn
18. Khót nậu: Khuy nút
19. Kha rôộng: Rộng ống
20. Slấn: Thấn
21. Slấy then, t'ao: Thầy then, tào
22. Nhang phi: Làm ma
23. Hết khoăn: Gọi hồn
24. Choong eng (cải): Trống nhỏ (lớn)
26. Cằm tồn: Lời đồn đại, nổi tiếng

CẰM SLAM:
1.Cần Tày dú t'i hâư ?
2.Rườn cần Tày pền rừ ?
3.Tón kin cúa cần Tày pền rừ ?
4.Mẻ nhình nùng pền rừ ?
5.P'o chài nùng pền rừ ?
6.T'ơi slổng tinh thần cần Tày pền rừ ?
7.Bươn chiêng slao báo pây hết lăng mòn ?
8.Bại slấy hết lăng ?
9.Cần Tày mì bại nhạc cụ lăng ?

-Tặt cằm tó bại từ: Rườn chạn; khẩu chăm; slửa lì; cằm tồn.
     



Hết then dú Hội Lồng tông Định Hoá

 Chài (pí) chắc lăng mừa hết then?

Popular Posts

CÁCH VIẾT TIẾNG TÀY KIỂU KASANGA

Jaece khoak Laid Kas danga 1. Định nghĩa "Laid Kas danga" – "Chữ Quạ khoang" – là một kiểu viết mới, ra đời từ năm 2012, ban đầu được dùng thử nghiệm trên một số trang mạng xã hội như Facebook và Zalo, bước đầu chủ yếu dành cho tiếng Tày thuộc địa bàn Trùng Khánh, Cao Bằng tuy nhiên nó cũng có thể phù hợp cho tiếng Tày, Nùng của cả vùng miền khác. Với một số quy tắc viết đơn giản, tạo nên sự khác biệt riêng có của tiếng Tày, Nùng. Trong khi rất nhiều người Tày, Nùng mong mỏi một kiểu viết khác, một nét riêng biệt cho dân tộc mình thì Kas danga đang là một trong những giải pháp tuyệt vời. 2. Cách viết, đọc Để viết chữ Kas danga vô cùng đơn giản, không cần phải có bộ gõ, font chữ đặc biệt hỗ trợ. Chỉ cần một bàn phím 26 ký tự có ở tất cả các loại máy tình, điện thoại là ta đã có thể viết 100% chữa Kas danga rồi. Các bạn chỉ cần nhớ 02 quy tắc viết, chuyể...

SLON PHUỐI TÀY - NÙNG. BÀI 1

Bài 1 :   GIỚI THIỆU TIẾNG TÀY-NÙNG, CHỮ TÀY-NÙNG             Tiếng Tày, Tiếng Nùng là một ngôn ngữ thuộc ngữ hệ Thái - Ka Đai (ngữ chi Tày - Thái), có địa bàn phân bố từ Đảo Hải Nam sang miền nam Hoa lục, bắc Đông Dương, Thái Lan và đông bắc Miến Điện. Trong đó ngữ chi Tày-Thái được chi ra làm 03 nhóm gồm: Thái Phương Bắc (tiếng Choang phương Bắc, Hsi-lin, Tien-chow, Po ai) , Thái Trung Tâm (Tày, Nùng, Choang....) và Thái Tây Nam (tiếng Thái Lan, Lào, Phutai, Ahom...). Ở Việt Nam, tiếng Tày là ngôn ngữ của gần hai triệu người Tày, ngoài ra còn là ngôn ngữ giao tiếp chung của nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống trên các địa bàn Việt Bắc và Tây Bắc.     Tiếng Tày là ngôn ngữ có chữ viết cổ dựa trên cơ sở chữ Hán (chữ Nôm Tày). Hình thái văn tự này đã để lại cho ngày nay một kho tàng thư tịch cổ rất đồ sộ. Từ những năm đầu thế kỉ 20, nhất là từ những năm kháng chiến chống Pháp, cùng với sự ph...
Image

SLON PHUỐI TÀY - NÙNG. BÀI 29

Bài 29 : CHÙA CĂN PÂY HÁNG   (RỦ NHAU ĐI CHỢ) I. HỘI THOẠI - CHÀI TUẤT: Noọng nhằng chứ thâng vằn háng mỏ? - NHÌNH NHI: Lăng bố chứ dè! Vằn pjục lá! Háng tỉ lầu oóc vằn slam vàn pét âm lịch. - CHÀI TUẤT: Ch’ư lố. Noọng pây mí à ? - NHÌNH NHI: : Pây pứ ca lăng dế!   Ái pây dự kỉ boóc da non ,tằng kỉ con sléc hẩư đếc,   tọ dạu xằng khai đảy mu them. Pện nhằng chài ? Vằn pjục pây mỏ? CHÀI TUẤT: Ừ, chài tố ái pây dự kỷ m’ac khoan vạ ăn héc mu nâng. Lụ cạ pây vạ căn, hại xằng mì chèn l’e au cúa chài pây dự cón . - NHÌNH NHI: Pjom bái á. Ầư   pện chài hẩư noọng dim kỷ chục xiên cón nớ, pan lăng noọng khai đảy mu c’oi pjá. - CHÀI TUẤT: Đảy á, bấu hí náo, p’ưa tầư mì,   au hẩư chài tố đảy. II. TỪ NGỮ: 1. Háng: Chợ 2. Pây háng: Đi chợ 3. Dự: mua 4. Khai: Bán 5. Xằng: Chưa 6. Xằng náo: Vẫn chưa 7. Chèn: tiền 8. Dim: vay, mượn 9. Oóc háng: họp chợ 10. Mạc khoan: Cái rìu 11. Héc mu: Chảo nấu cám lợn 12. Ph’e phjắc: hạ...
Image

LỊCH SỬ DÂN TỘC THÁI (THÁI LAN)

Đã có nhiều giả thuyết đề xuất nguồn gốc của nhóm sắc tộc Tai-Kadai — mà trong đó Thái là một phân nhóm — bao gồm mối quan hệ giữa tập đoàn người Tai với vương quốc Nam Chiếu , nhưng bị bác bỏ và thiếu căn cứ. Các nghiên cứu ngôn ngữ cho thấy [21] rằng nguồn gốc của người Tai nằm quanh tỉnh Quảng Tây , nơi mà người Tráng vẫn chiếm đa số. Cũng có các giả thuyết khác rằng người Tai đã sáng lập nên vương quốc Nam Việt , vương quốc đã cai trị phần lớn phía nam Trung Quốc và phía bắc Việt Nam trong một thế kỷ [ cần dẫn nguồn ]. Nhà Tần lập nên tỉnh Quảng Đông năm 214 TCN, bắt đầu những làn sóng di cư từ bắc vào nam của người Hán . Với áp lực chính trị và văn hoá từ phía Bắc, một số dân tộc Tai cũng di cư về phía nam [22] , nơi họ gặp gỡ được những nền văn hóa Ấn Độ cổ điển . Theo các bằng chứng ngôn ngữ và lịch sử, cuộc di cư về phía tây nam của các dân tộc nói ngôn ngữ Tai diễn ra vào thế kỷ thứ VIII cho đến thế kỷ thứ X. [23] Bắt đầu từ thế kỷ thứ X trở đi, người Tai từ ph...

Popular Posts

Image

NÓI XIN CHÀO THEO CÁCH CỦA NGƯỜI TÀY - NÙNG

Các bạn có bao giờ thắc mắc tiếng Tày – Nùng nói “xin chào” như thế nào không? Thực tế câu trả lời là không có từ đích xác để dịch “xin chào” trong tiếng Việt sang tiếng Tày – Nùng. Tại sao vậy? Vậy người Tày – Nùng không chào hỏi ư? Không, không phải như vậy, nhu cầu chào hỏi là nhu cầu thiết yếu của cuộc sống mà mọi dân tộc, tộc người trên thế giới đều cần tới và lẽ dĩ nhiên mọi ngôn ngữ đều sẽ có cách diễn tả riêng của mình. Đối với tiếng Việt nó là “Xin chào” nhưng với tiếng Anh “hello” không thể dịch ngang nghĩa với xin chào được, “ nĭ hăo 你好 ”tiếng Trung hay “ สวัสดี S̄wạs̄dī” của tiếng Thái lại càng không. Vậy người Tày – Nùng thường chào hỏi theo cách nào?  Người Tày – Nùng thường chào hỏi bằng cách đi trực tiếp vào các câu hỏi thường ngày như đi đâu (pây tâư), làm gì (hêt lăng) hay sức khỏe (mì rèng) đây là cách chào hỏi thân thuộc, còn với người lần đầu gặp nếu thấy hơn tuổi thì sẽ gọi luôn anh (pi), chị (slao), cô (a), bác (bảc)….ít tuổi hơn sẽ là em (noọng)...

SLON PHUỐI TÀY - NÙNG. BÀI 48

Bài 48: BOONG HÂY DƯƠNG ATK (CHÚNG TA THĂM ATK ĐỊNH HOÁ) ATK lẻ t i an toàn, đảy Đảng vạ Bảc Hồ tặt hết thủ đô t ơ i pửa, tức slấc Pháp tứ pi 1946 thâng 1954. Cà này đảy Chính phủ chướng hết di tích lịch sử sle truyền hẩư bại t ơ i lăng. AKT lẻ lai xạ, dú huyện Định Hoá, đin nặm quảng, mì lai khau khuổi, lai cảnh đây mjạc, tẻo dú chang bại t i phuông, pây tẻo ng a i: pjót quá pạng Đông, pạng Tây; khửn thâng búng khau phja…Tua cần dú nẩy phấn lai l e cần Tày, mì văn hoá truyền thống phong phú, mì slim slương điếp khéc… ATK lẻ đin đây mjạc pện tỉ, boong hây chắng mừa dương ATK khẩu vằn khay cón pi chồm phuông quốc gia (2007). Tứ Thái Nguyên, boong hây nèm tàng quốc lộ 3, thâng cái hin 31 lẻ pjảc pạng dại; khẩu thâng Quán Vuông tẻo pjạc dại pày them,   pây nh i slíp cái hin lẻ thâng đin ATK dá. Tứ nẩy, boong hây pây chồm lai di tích lịch sử: Khẩu Tỉn Keo lẻ mì ăn thiêng cúa Trung ương tằng Bảc Hồ hết fiệc; mì bại khu hết fiệc cúa Chính phủ, bại cơ quan Rườn nước…D...
Image

TRIỆU ĐÀ

Triệu Vũ Vương Triệu Vũ Đế 趙武帝 Hay còn gọi là Triệu Đà Tượng Vũ Đế, phía trước Nhà ga đường sắt Hà Nguyên thuộc tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc Hoàng đế   Nam Việt Trị vì 70 năm Kế nhiệm  Triệu Văn Đế Tên húy Triệu Đà ( 趙佗 ) Thụy hiệu Vũ Hoàng đế ( 武皇帝 ) Sinh  257 TCN  huyện Chân Định ( 真定 ), quận Hằng Sơn ( 恒山 ), đời  nhà Tần (nay là huyện  Chính Định  ( 正定 ), tỉnh  Hà Bắc ),  Trung Quốc Mất  137 TCN  (120 tuổi) Phiên Ngung  (nay là thành phố  Quảng Châu , tỉnh  Quảng Đông ,  Trung Quốc ) Triệu Vũ đế ( chữ Hán : 趙武帝 ,  257 TCN  -  137 TCN ), húy Triệu Đà ( chữ Hán : 趙佗 ), tự Bá Uy [1]  ( chữ Hán : 伯倭 ), hiệu Nam Hải lão phu ( chữ Hán : 南海老夫 ). Triệu Đà vốn là người Trung Hoa (sau này gọi là  người Hán ), quê ở huyện  Chân Định  ( 真定 ), quận Hằng Sơn ( 恒山 ), đời  nhà Tần  (ngày nay là huyện  Chính Định  ( 正定 ), tỉ...

SLON PHUỐI TÀY - NÙNG. BÀI 1

Bài 1 :   GIỚI THIỆU TIẾNG TÀY-NÙNG, CHỮ TÀY-NÙNG             Tiếng Tày, Tiếng Nùng là một ngôn ngữ thuộc ngữ hệ Thái - Ka Đai (ngữ chi Tày - Thái), có địa bàn phân bố từ Đảo Hải Nam sang miền nam Hoa lục, bắc Đông Dương, Thái Lan và đông bắc Miến Điện. Trong đó ngữ chi Tày-Thái được chi ra làm 03 nhóm gồm: Thái Phương Bắc (tiếng Choang phương Bắc, Hsi-lin, Tien-chow, Po ai) , Thái Trung Tâm (Tày, Nùng, Choang....) và Thái Tây Nam (tiếng Thái Lan, Lào, Phutai, Ahom...). Ở Việt Nam, tiếng Tày là ngôn ngữ của gần hai triệu người Tày, ngoài ra còn là ngôn ngữ giao tiếp chung của nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống trên các địa bàn Việt Bắc và Tây Bắc.     Tiếng Tày là ngôn ngữ có chữ viết cổ dựa trên cơ sở chữ Hán (chữ Nôm Tày). Hình thái văn tự này đã để lại cho ngày nay một kho tàng thư tịch cổ rất đồ sộ. Từ những năm đầu thế kỉ 20, nhất là từ những năm kháng chiến chống Pháp, cùng với sự ph...

SLON PHUỐI TÀY - NÙNG. BÀI 7

Bài 7:   HẾT LĂNG  (LÀM GÌ?) I .HỘI THOẠI LIÊN:   Chài Thành l’o?. THÀNH: Ầư,  noọng Liên dú rườn lá? LIÊN: Dà, hâng lai bấu chập chài  Thành dá, lao tố nhỉ slíp pi dá bấu hăn căn slắc pày vớ. THÀNH: Chăn lố! Tẳm pi ết xiên cẩu pac pét slíp hả thâng ca này, nh’i ết pi dá nhằng nọi lò? LIÊN : Chài Thành ca này hết lăng dế? THÀNH: Chài ca này hết kỹ sư dú Nông trường liệng mò Nam Yên ní. LIÊN: Pện lỏ. Pện nhằng p’i lùa né? THÀNH: P i  lùa chướng đếch dú Nông trường.  Ké dá, pi nả mừa hưu a. Sloong cần lục, hò cốc pi nẩy đảy slam slíp ết pi dá. Te hết Giám đốc rườn máy cơ khí Bản Than. Tua lục nhình hang pây hết lùa dú bản Cốc Bây, thư nà. II. TỪ NGỮ 1.     chẩp// thuông: gặp 2.     lao tố: Có lẽ, chắc là. 3.     slắc pày:lần nào; bao giờ 4.     ...

Popular Posts

Image

CẨU CHỦA CHENG VÙA (CHÍN CHÚA TRANH VUA)

Nước Nam Cương cổ với 10 mường (bộ lạc) Ngày xưa, vào thời vua Thục của nước người Tày, Thục Chế là ông vua đầu tiên đã lập ra nước Nam Cương giáp nước Văn Lang, xưng là An Tự Vương đóng đô ở Nam Bình (vùng Cao Bình, huyện Hòa An ngày nay). Thục Chế làm vua được 60 năm thì mất, con là Thục Phán mới 10 tuổi, lên thay cha làm vua, cháu của Thục Chế là Thục Mô giúp vua Thục Phán nhiếp chính. Nước Nam Cương có 10 xứ mường. Vua Thục cai quản mường chính – hay còn gọi là mường trung tâm, còn các mường kia thì chia cho các chúa ở các vùng cai quản. Thục Phán mới lên ngôi còn rất trẻ, Thục Mô lộng quyền, các chúa thấy vậy không phục bèn kéo quân từ các ngả tiến về bao vây kinh thành Nam Bình (nay là Cao Bình, Hòa An, Cao Bằng). Thục Phán nói: Ta còn ít tuổi, nên các ngài cho rằng, ta chưa xứng đáng làm vua chăng? Cả nước có 9 chúa và chỉ có một vua, bây giờ ta sẽ ra điều kiện, tất cả cùng thi đấu võ, nếu ai thắng thì sẽ được nhường ngôi. Từng vị chúa của chín vùng lần lượt ...

SLON PHUỐI TÀY - NÙNG. BÀI 1

Bài 1 :   GIỚI THIỆU TIẾNG TÀY-NÙNG, CHỮ TÀY-NÙNG             Tiếng Tày, Tiếng Nùng là một ngôn ngữ thuộc ngữ hệ Thái - Ka Đai (ngữ chi Tày - Thái), có địa bàn phân bố từ Đảo Hải Nam sang miền nam Hoa lục, bắc Đông Dương, Thái Lan và đông bắc Miến Điện. Trong đó ngữ chi Tày-Thái được chi ra làm 03 nhóm gồm: Thái Phương Bắc (tiếng Choang phương Bắc, Hsi-lin, Tien-chow, Po ai) , Thái Trung Tâm (Tày, Nùng, Choang....) và Thái Tây Nam (tiếng Thái Lan, Lào, Phutai, Ahom...). Ở Việt Nam, tiếng Tày là ngôn ngữ của gần hai triệu người Tày, ngoài ra còn là ngôn ngữ giao tiếp chung của nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống trên các địa bàn Việt Bắc và Tây Bắc.     Tiếng Tày là ngôn ngữ có chữ viết cổ dựa trên cơ sở chữ Hán (chữ Nôm Tày). Hình thái văn tự này đã để lại cho ngày nay một kho tàng thư tịch cổ rất đồ sộ. Từ những năm đầu thế kỉ 20, nhất là từ những năm kháng chiến chống Pháp, cùng với sự ph...

Các thì trong tiếng Tày - Nùng

PHU ̣ T Ừ CHI ̉ TH Ờ I GIAN Để chỉ thời của hành động (hay còn gọi là các thì), tiếng Tày - Nùng dùng các phụ từ có ý nghĩa chỉ thời đi kèm theo động từ hoặc để ở cuối câu. Để diễn tả hành động đã xảy ra + Sử dụng dá để ở cuối câu, biểu thị cả cụm đằng trước là việc đã xảy ra. VD: Noọng chin ngài dá : Em ăn cơm trưa rồi. + Đối với câu hỏi để kéng ở cuối câu hỏi, ý là đã hay chưa. VD: Noọng kin ngài kéng? Em đã ăn cơm trưa chưa + náo/ngám/chắng đứng trước động từ thể hiện hành động vừa mới xảy ra, vừa mới kết thúc ở hiện tại. VD: Chài ngám kin: Anh vừa ăn xong. + đế, đế đề đặt trước động từ thể hiện sự việc đã xảy ra và kết thúc trong quá khứ. VD: Câu đế dú Hải Phòng: Tôi đã sống ở Hải Phòng (hiện tại thì không còn ở đó nữa) Để diễn tả hành động đang xảy ra + Sử dụng đang slí đặt trước động từ, chỉ hành động đang diễn ra. VD: Kh’oi đang slí chin ngài . (Đ...
Image

VẤN ĐỀ CƯƠNG VỰC NƯỚC ÂU LẠC

Bản đồ nước Âu Lạc giả định Các bộ sử cổ Việt Nam đều không ghi chép về các địa danh hành chính của nước Âu Lạc dưới thời An Dương Vương . Sử gia Đào Duy Anh căn cứ theo những ghi chép của thời Triệu và thời thuộc Hán sau này về việc các chính quyền người Hán vẫn duy trì chế độ Lạc tướng của người Lạc Việt tự cai quản trong bộ lạc, xác định rằng việc nhà Hán chia các huyện của vùng đất Âu Lạc cổ là dựa trên cơ sở lãnh địa của các bộ lạc người Việt cũ. Dựa vào đó ta có thể phán đoán được phần nào ranh giới cũng như quy mô của nước Âu Lạc. Sau khi nước Nam Cương (sử Trung Quốc nhiều khi gọi là Tây Vu, tuy nhiên Tây Vu gồm một nhóm lớn bộ lạc và lơn hơn 10 mường của Thục Phán rất nhiều, tuy nhiên xét về bản chất đều do người Tày Thái cổ lập nên thì vẫn có thể chấp nhận được) trở nên hùng mạnh, đã có một liên minh đầu tiên giữa cư dân Nam Cương với Khúc Dương (Khúc Dương là một liên minh bộ lạc Lạc Việt, La...
Image

VẤN ĐỀ ÂU VIỆT VÀ LẠC VIỆT

Gần như lâu nay chúng ta có một nhận thức tương đối phổ biến rằng Âu Việt là một quốc gia hoặc một liên minh của các bộ lạc Tày - Thái cổ (Tai cổ), Lạc Việt là một quốc gia hoặc một liên minh các bộ lạc Việt - Mường cổ. Đã có một sự liên minh giữa hai nhóm này tạo ra nước Âu Lạc, nhà nước đầu tiên của người Việt mà các di tích về thành trì còn tồn tại đến ngày nay (thành Cổ Loa). Từ đó dẫn đến nhận thức rằng người Âu Việt là cư dân nói tiếng Tai cổ, còn người Lạc Việt, vì tiếng Việt thuộc ngữ hệ Môn - Khmer nhưng bị Tày hóa vào khoảng quanh mốc Công nguyên (khoảng hơn 2000 năm trước đến thời nhà Hán) nên suy ra Lạc Việt là đại diện của những cư dân nói tiếng Môn cổ. Từ đó tách biệt nguồn gốc của hai nhóm Âu Việt và Lạc Việt. Tuy nhiên liệu điều này có hoàn toàn chính xác? Hôm nay, mời mọi người cùng theo dõi một thuyết chung hòa, diễn gia...
Image

TRUYỀN THUYẾT TÀY - NÙNG: 3 TRUYỆN

Sẽ thế nào đây khi ta kết hợp 03 truyền thuyết: Báo Luông – Slao Cải của người Tày – Cao Bằng, Sinh ra từ trong một quả bầu của người Tày – Nùng – Thái với Pú Rọ Đo của người Choang. Một lý giải mang tính hư ảo cho nguồn gốc người Tày – Nùng. Mọi người cùng theo dõi nhé. "...Truyền thuyết kể lại rằng, loài người được sinh ra bởi mối lương duyên tốt đẹp giữa Báo Luông và Slao Cải, một hôm Sao Cải từ Nặm Quét ra vùng đất Pác Măn đuổi nai thì gặp Báo Luông đang săn cáo ở đó. Tình cờ trời đổ mưa , hai người ba chân bốn cẳng chạy về hướng đông, đến động Ngườm Bốc (còn gọi là Ngườm Ngả) thì vào trú mưa trong đó. Trong động núi ấm áp kín đáo, họ chọn làm chỗ ở, sinh con đẻ cái, họ trở nên vợ chồng. Ban đầu sinh ra con cái đi săn bắt muông thú hoặc hái hoa quả trên cây để ăn. Nhưng đàn con vẫn kêu đói nên họ phải lội xuống suối nhặt các con ốc đá về ăn thay bữa… Con cái ngày càng lớn, Sao Cải dạy chúng đi kiếm ăn hàng ngày,...
Image

MỘT GIẢ THIẾT VỀ SỰ PHÂN CHIA CÁC DÂN TỘC TÀY, NÙNG

Bản đồ phân bố tỷ lệ phần trăm người  Tày + Nùng +Giáy+ Bố Y  theo thống kê năm 2009 tại các tỉnh Việt Nam:     >60%Lạng Sơn 78.3%, Cao Bằng 72.1%, Bắc Kạn 62.3%     15%-40%     5%-10%     1%-5%      Tại Việt Nam, Tày, Nùng là hai dân tộc khác nhau, tuy nhiên nếu lấy các tiêu chí về ngôn ngữ, văn hóa ra để so sánh thì hai dân tộc có quá nhiều điểm chung, gần gũi.      Nếu nói phân chia làm hai dân tộc do ngôn ngữ, thì rõ ràng người Hà Nội và người Nghệ An phải là hai dân tộc, bởi người Hà Nội có lẽ phải căng tai ra mới hiểu người Nghệ An nói gì.       Nếu nói chia ra làm hai dân tộc do văn hóa thì có lẽ người Hà Nội và người Sài Gòn cũng nên là hai dân tộc khác nhau, bởi lối sống, văn hóa nhiều khác biệt, trong khi Tày, Nùng rất khó để phân ra đâu là đặc trưng của Tày, đâu là đặc trưng của Nùng.       Nếu nói chia ra làm hai dân tộc ...
Image

Người truyền lệnh bằng tiếng Tày trong Chiến dịch Điện Biên Phủ

Đó là ông Mông Đức Ngô, 87 tuổi, người dân tộc Tày ở xã Phượng Tiến, (Định Hóa), nguyên là Trung đội trưởng Trung đội Thông tin liên lạc trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Trong chuyến “Trở lại Điện Biên” cùng với hơn 40 cựu chiến sĩ Điện Biên và thanh niên xung phong tỉnh Thái Nguyên thăm lại chiến trường xưa dịp tháng Ba vừa qua, tôi đã được trò chuyện cùng ông. Ông kể: Năm 1946, ông nhập ngũ vào một đơn vị của Trung đoàn Bộ binh 246. Đầu năm 1947, ông được điều về Đại đội 32, thuộc Bộ Tổng Tham mưu, có nhiệm vụ bảo vệ Trung ương Đảng tại ATK Định Hóa. Cuối tháng 12-1953, ông được điều động lên Chiến dịch Điện Biên Phủ và giữ chức vụ Trung đội trưởng Thông tin liên lạc. Khi đó, tình hình chiến trường Tây Bắc rất phức tạp và cam go, lực lượng thông tin của ông phải có trách nhiệm giải các đường dây từ Sở chỉ huy đến các binh chủng trong trận địa và các đơn vị hậu cần phục vụ Chiến dịch. Tháng 3-1954, thời gian này được coi là đỉnh điểm của Chiến dịch Điện Biên Phủ. Khi ...

SLON PHUỐI TÀY - NÙNG. BÀI 24

Bài 24:   TÁNG CHIỀNG ĐANG CÁU (GIỚI THIỆU BẢN THÂN) I.                    HỘI THOẠI Tình huống giao tiếp: Cán bộ Liên gặp Chủ tịch Thao. LIÊN : Lan chào pả Thao. THAO : Lan l’o, mì fiệc lăng đây? LIÊN : Dạ, lan tên roọng cạ Liên, Ma Thị Liên. Lan dú Phòng thú y. Lan đảy huyện phân công mà nẩy bàn đuổi xạ chướng chực mu cáy pền thai l’a. Lan ái pả pang lan kỉ fiệc . THAO : A lối, pện lẻ đây lai á. Tọ ch’i ch’ai cón. Ca này pả lan lầu phuối tuyện cón. Lan l’e cần t’i phuông hâư chế? LIÊN: Lan l’e cần Tày , dú Tuyên Quang . THAO: Cần ké nhằng lèng lẹo chả lá? LIÊN : Pjom bái pả. Cần ké lan nhằng lèng lẹo chầy. P’o cá m’ưa cón hết hiệu trưởng, tọ ca nà đảy hưu dá. M’e á l’e y sị, tọ củng mà rườn ch’ai dá. Nhằng lan l’e lục pjai, pi nẩy náo đảy nhi hả. Lan slon trường Đại học Nông Lâm mà, đảy slam pi dá. THAO : Chắng đảy nh’i hả, dò nhằng ón lai a; xằng  táng chín nau l...
Image

SLON PHUỐI TÀY - NÙNG. BÀI 42

BÀI 42: VẰN GIAO QUÂN DÚ XẠ (NGÀY GIAO QUÂN Ở XÃ) Vằn nẩy l'e so slam bươn Nh'i, ngám lẹo nèn dá. Xạ lầu tằng bại xạ đâng huyện tổ chức vằn giao quân. Khoan tố pây slống p'i chài pây hết nghịa vụ pi nẩy. Dú noọc trụ sở uỷ ban, bân đin nhằng tồng cạ bươn Chiêng: Tha vằn chắng khửn qúa pù khau   Sliểm đảy và nâng, đét nhằng ón, lồm xuân bươn Nhì pấu phè phè ún on. Bại co tào, co mặn, co lì… bjoóc phông lường; nộc ẻn, nộc thua, nộc kéo…tua bân liệng nưa slung, tua chắp khẩu cáng bjoóc…thi căn khăn roọng, hết hẩư không khí vằn hội giao quân pền cạ vằn hội cải cúa tằng xạ. Tứ bại kha tàng, p'i noọng thanh niên, nhình chài, slao, báo tằng cần ké, noọng eng tố chùa căn oóc mà slống p'i chài, noọng chài, lục chài, phua rụ cần điếp pây hết nghịa vụ xáu đin rườn. Bại p'i noọng pây hết nghịa vụ pi nẩy chăn mạnh lèng, kheng khứn, tha nả lủng roàng; cần hâư tố slon lẹo phổ thông tứ chang pi, mì cần nhằng thi khẩu đảy đại học dá tố nhằng xung phong pây bộ đội...