Hát lượn ngày xuân của người tày
Ảnh: Sưu tầm
Lượn vang lên từ
nhà, ngoài nương rẫy cho đến khắp các bản mường. Không chỉ thanh niên mà cả
người già và trẻ nhỏ cũng hát lượn, họ hát lượn để xua đi cái mệt nhọc, để phô
diễn tâm tư, tình cảm. Chính vì thế mà hát lượn trở thành một sinh hoạt văn hóa
dân gian mang đậm bản sắc văn hóa Tày.
Hát lượn có nhiều
làn điệu, thường là thể thơ lục bát, xong cũng có thể là thơ tự do, một câu hỏi
hoặc một câu trả lời ngắt đoạn tới 6-7 lần. Mỗi người cần phải có một “vốn” lượn
lớn để sẵn sàng ứng xử một cách khéo léo mới mong chiếm được cảm tình người
mình muốn làm quen. Người nào hát được nhiều câu lượn hay thì người đó được
nhiều người yêu mến vì đó là người thông minh, hiểu biết rộng... Nếu lủng củng
hoặc đặt vấn đề sai mục đích thì bị chê là ít hiểu biết, vụng về. Trong những
ngày lễ hội hát lượn là dịp để trai thanh nữ tú hát đối đáp nhau rồi vương lại
bao nỗi nhớ nhung. Trong lời hát họ thường mượn cỏ cây hoa lá để gửi tình gửi
cảnh, diễn tả nỗi nhớ bạn lúc buồn da diết, lúc vui náo nức như tiếng vọng của
núi non; mượn chim khảm khắc lẻ bạn tâm tình với người mình thương nhớ. Đây là
cách thay cho lời chào hỏi, ước hẹn lòng mình muốn kết nên tình yêu đôi lứa bền
chặt. Vì vậy mà trẻ con người Tày ngay từ lúc lên 9, lên 10 tuổi, đã được người
lớn cho làm quen dần với những câu hát lượn, có thể từ lời ru của mẹ hoặc nghe
liền anh, liền chị hát với nhau trong những đêm trăng thanh, gió mát. Với người
Tày hát lượn trong tình yêu được dùng để thăm dò bản thân lẫn gia cảnh của đối
phương. Bởi thay vì nói thật, nói thẳng với nhau thì dùng câu “lượn” rất dễ
giãi bày. Nên buổi đầu gặp nhau nam nữ thường dùng “lượn” để dễ làm quen, còn
khi đã yêu nhau rồi thì dùng “lượn” lại càng dễ dàng bày tỏ. Có những cuộc tình
từ khi quen đến khi cưới mỗi chàng trai, cô gái phải hát tới cả ngàn câu.
Được tin có khách
từ phương xa đến, thanh niên đến liên hệ với chủ gia đình để được phép hát
lượn. Cũng không hiếm khi có khách, chủ nhà đi mời thanh niên trong bản đến hát
lượn để gia đình, làng xóm thêm vui vẻ. Dẫu cho đã có sự thỏa thuận và được sự
đồng ý của gia đình, trước khi mời khách hát thanh niên trong bản vẫn hát xin
phép gia chủ: Nếu được sự tán đồng của gia chủ và các bậc già cả trong thôn xóm
thì cuộc hát lượn sẽ bắt đầu.
Một buổi hội về hát
lượn bao giờ cũng có lề lối của nó, lúc đầu là xin phép gia chủ, rồi "lượn
nài" là những bài hát lên để mời khách hát lượn.
Hát mời ( Mời – Nai)
1. Thân anh
như nụ hoa đào.
Lòng em muốn hát
muốn chào cùng anh.
Hôm nay em đứng
bên hè.
Thấy đôi ong bướm
bay về tìm hoa.
2. Mong anh
cất tiếng lên chào.
Thế thì mới phải
hoa đào tốt tươi.
3. Có thương
cất tiếng lên mau.
Gọi là tiếng hát
trải sầu mà thôi.
Hay là anh sợ kết
đôi.
Chẳng qua em hát
chào chơi mai về.
4. Anh ơi
hãy thảo lòng thương.
Cùng nhau xây dựng
con đường lượn then.
Một mình em nhớ
chẳng quên.
Ước sao mong muốn lượn then vui cùng.
Lượn mời
1. Rộp đăm
khăm liểu lồng cuông bản
Đảy hăn tôi én nhạ
mà nòn
Đẩy hăn tôi én
ương mà tổ
Gẳm nẩy noọng bấu
có kin phjầu
Khách lạ rườn tâừ
xa tím
Đăm đăm no ọng cổ
tím mà xa
Chắc gạ mì khách
mà rụ bấu
Nộc cáu rụ nộc mâứ
phjạc mà
Tạm vọng đuổi táng
tàng cất tiếng.
3. Cất tiếng
vọng mừa thỏa quê hương
Đảy hăn pỉ ngoại
phương mà nẩy
Đăm đăm noọng cố
lẩy mà xa
Chắc gạ thỏ thỉ
tâừ rụ bấu
Vằn rầu xam chang
bản rườn hây
Cất tiếng này khẩu
pây tím bạn
Chóm tâừ mì én
nhạn sồm khua
Tạm vọng đuổi táng
nơi tiếng nẩy
4. Lồm pặt
quá pài rườn mạy quế
Nhất khỏi giạ tua
ké chang rườn
Sui hâử khách táng
mường khan đuổi
Bấu khan lai cụng
nọi sloong gằm
Xảy hâử noọng táng
khỏa teo đai
Khuyên gằm thâng
táng mường lượn khoái.
5. Mì thương
dá hâử nai lăng lai
Gò khâứ bấu mì nài
lồng toọng
Gần gần dú phương
vọng xiết xa
Bân xui hâử đảy mà
ngọ rộp
Ết là bấu sui xúc
hâử khan
Gần bấu hẹn sloong
khoăn táng hẹn
Mì thương là ngọ
tuyện xắc khi
Mùa bioóc mì quá
pi le rởi
Dá hâử noọng lặn
lội lăng lai
Khuyện mừa hâử pỉ
mài lượn khoái.
Một bên mời, một
bên chối lời hát đưa qua đưa lại tiếng hát ngân nga trong đêm khuya
Hát chối
1. Bước
đường mệt mỏi chân tay.
Xin anh nghĩ lại
hôm nay được nhờ.
Đường xa em bước
tới nhà.
Xin anh xin cả
người già.
Xin bác xin chú
ông bà làng đây.
Nhưng em lượn hát không hay.
Vọng lên khắp cả
làng đây mất nằm.
Bởi vì em kém môn văn.
Sáu là xin
phép trong nhà.
Để em xin hát chối
hoa cùng chàng.
2. Người nam
người bắc mọi nơi.
Lấy gì đối đáp
cùng anh lúc này.
Đường xa chia cắt
non sông.
Lấy gì đói đáp
được thông lời chàng.
Bây giờ đã nửa đêm khuya.
Tiếng lượn tiếng
hát đưa về ngày mai.
Bây giờ loan phượng tìm mài.
Hôm nay xin chúc
mài hãy thương.
Tiếng này xin chối
hoa mai.
Hôm nay đã bảo chủ
nhà nghỉ ngơi .
Hôm nay em đến nhà
người.
Em đây xin chối
vài lời thì thôi.
3. Bây giờ
đêm đã khuya rồi.
ai mà lượn hát hát
vui cười giờ đây.
Trong nhà đã ngủ
say mê.
Đôi ta lượn hát
mất lòng người trên.
Mong anh thôi hát
đi thôi.
Để cho giấc ngủ
mọi người nồng say.
4. Lênh đênh
một chiếc thuyền bè.
Mười hai dòng nước
biết về nơi đâu.
Tai nghe tiếng hát
rất lâu.
Mong anh tạm bỏ
vài câu được nhờ.
5. Đêm khuya
đang ngủ say xưa.
Vẳng nghe thấy tiếng
ngẩn ngơ trong lòng.
Giờ này nghe lại
liên miên.
Thức ra không biết
tình duyên nơi nào.
6. Đêm khuya
vắng vẻ canh tàn.
Vẳng nghe tiếng
hát phượng hoàng thở than.
Phiền lòng xui bạn
hồng nhan.
Càng nghe thấy
tiếng kim loan càng phiền.
Tiếng này vọng đến
em hiền làm chi.
Lượn chối
1. Gẳm nẩy
nọng mà lạ tốc đăm.
Khân nả quắt tha
bấu tẻo.
Tha vằn vượt khảm
kéo khau phia.
Tốc đăm nọng khảu
mà xo to.
Chắc rậy chài xam
nghịa đó mòn lăng.
Mốc rẩy nọng là
rằn thuổn thẩy.
Noọng xo nòn gẳm
nẩy sục pây.
Xo hâử rậy tàng
quây dá lượn.
Trước tiên xo chổi
rậy sài
Noọng là khách mà
thâng thật thá
Lượn then noọng
kẻm quả rừ đây
Nhân sinh tạo
roong hây đăỷ rộp
Ý như mèng rộp
bjoóc bươn ram
Lượn then vạ hát
noọng chăn bấu chắc
Xo chổi mừa pỉ cá
coi cam
Khuyên mừa thâng
táng tàng dá lượn.
2. Noọng xo
xam sloong cằm xao xác
Lỏ thin lằn, phja
lác rừ đây
Thân noọng dú tàng
quây bấu chắc
Cần dú Nam
Noọng ái kết nhân
duyên thật thá
Ló mìa pỉ mà gạ
.rụ đây
Pền rừ cụng gạ
ngày hâử chắc
Kết hâng vằn tốc
nắc pây đai
Khuyên cằm thâng
rậy cần hại tả..
3. Bjoóc tào
bjoóc mặn rộp căn
Định kết đuổi bạn
mài giờ nẩy
Kết căn rà au đảy
coi thôi
Pỉ kết đuổi táng
mường thật thá
Mặc gạ kết bấu đảy
cụng đây
Pỉ kết đuổi tàng
quây thật thá
Sloong hây lẻ kết
vạ hâng vằn
Kết pửa tầu đảy
căn gỏi dá
Pỉ kết đuổi noọng
á táng mường
Giờ nẩy mèng dú
buồn táng vọng
Pỉ định kết vạ
noọng hất tôi
Khuyên gằm thâng
táng mường gỏi ngậy.
Sau khi khách đã
đáp lời thì cuộc lượn hát được tiếp tục bằng những bài chúc mừng nhau, thăm quê
quán của khách; còn khách thì hát những bài mừng thăm gia chủ, bà con trong bản
mường, ca ngợi cảnh vật thiên nhiên của xứ sở mà họ đến trú ngụ.
Sồm tổng (ngắm
phong cảnh)
Một mình tôi đến
chơi xuân.
Đất người vọng
cảnh xa gần tốt tươi.
Mừng cho đát nước quê người.
Giang sơn thiên hạ
muôn đời tạc bia.
1. Tốc lồng
khỏi sồm tổng gằn luông.
Tốc mường khỏi sồm
mường tôm quảng.
Tứ tim phia lài
lạng phông phang.
Ngay thua tổng mì
mạy lùng thượng đế.
Bioóc là pền bioóc
quế hương hom.
Nàng tiên nhằng
liêu lồng kết thỏa.
Thang tổng mì
bioóc lạ phùi hương.
Chắp mừng lạy tứ
phương dú thỉ.
Kha nảy gần dung
rủng au pây.
Gần rại au cúa đây
mà hâử.
Tom tằng nam nậư
mọi thàng.
Tọm hâử đếch rườn
quan hâử liệp.
Riệc gằm giồm gằm
dạ đảy khan.
Lan đếch đảy mả luông
mả pjuộc.
Ngọ sỉnh mà ngọ
rộp nàng hai.
Khuyên mừa thâng
cá nhi dá đáp.
2. Sồm nà
(ngắm ruộng, nương)
Bước chân bước tới
liên niền.
Trông xem rầy
ruộng như tiên bàn cờ.
Tạm dừng đất nước
quê người.
Giang sơn thiên hạ
muôn đời tạc bia.
3. Cất tiếng
khỏi mái mừng cất chúng.
Tổng nẩy mì phú
túc giàu sang.
Tổng địa mì tổng
nà phiêng phứt.
Gằn nà bằng lìn mực tặt re.
Bấu rắc rẩy khó
khè khót khéo.
Nà nẩy mì hoi diểu
chắp tôm.
Gẳm khỏi đảy mà
thâng hăn đây.
Gằn nà như khjốp
đây chăn miạc.
Khuôp pi thâng
bươn ram ván chả.
Rộp khẩu thâng bươn rí thây phjưa.
Mì rẩy tâử rây nưa khóp bản.
Nâư đép pây rỏn
nhảo, íp hoi.
Nà nẩy mì thắc
tua, thắc tói.
Hâử đếch eng pây
tẩy têm điêng.
Thuổn nhình sài,
đếch ké sao chăm.
Tỏn au chả pây đăm
nà ón.
Thỏi chả đăm pền
thỏi lầng lầng.
Nà lẹng bấu mì
phân hác nhứng.
Nà nặm bấu mì khúm
hác đây.
Vọng cảnh sồm xâ ử
quây tham sám.
Sồm tổng nà tâử
bản đây lai.
4. Sồm bó
(ngắm mỏ nước)
Cất chân thấy nước
trong xanh.
Nước này uống
xuống mát lành trong ta.
Cất tin khỏi khẩu
thâng gằn bó.
Nhất khỏi sồm ăn
bó nặn kin.
Gằn bó mì thánh
quý hoa khai.
Thành bó nặm lây
lai ré ré.
Lồng vận tỉ hái
họa xuân thu.
Gằn bó mì kim ngần
khẩu rảo.
Slao báo lồng rào
nả bioóc khao.
Tứ thì nặm lây lai
thu đông.
Kin lồng pác thâng
gò mọi gần.
Rung tồng ăn tha
vằn nưa phia.
Tự nhiên hác đây
rinh pền lẹo.
Túc nhình hoa khôn
khéo vẻ vang
Lục sài hác thăng
quan, tiến chức.
Tua ké rổng bách
phúc xiên niền.
Kin lồng hác thông
giỏi mọi tàng.
Khuyên pây hâử bạn
mài dá đáp.
Sồm thổ công (Ngắm
thổ địa)
Cất chân bước đến
đầu làng.
Xin mừng bán thổ
thành hoàng thiêng liêng.
Trên đường chân
bước lên mau.
Ban bường hoành
cách thạch sơn.
Cậu thằn, văn hậu
phú cường đôi bên.
Nhất khỏi sồm thổ
công thua bản.
Thổ công gần nẳng
quản đâư hương.
Thổ công chí táng
mường cát quán.
Bẩu mì hâử oóc pác
gằm lăng.
Lai tỉ bạn phạm
xuân mà cáp
Năng bản gần mà
tặt chất chiêng.
Tứ thì ước tiên
niền ước nhật.
Họ hàng ngòi chang
bản gừn vằn.
Khuyên pây hâử bạn
mài dá đáp.
Giạ bản (Mừng
làng)
Vaò làng tôi tạm
mừng làng.
Mừng cho bác bá
thành hoàng xin qua.
Bây giờ mừng đến
làng nhà.
Cửa nhà cao ráo
thật là sướng vui.
Cất tin khỏi khẩu
thâng chang bản.
Bằng mèng mà rộp
ngạn bioóc phông.
Thuổn đếch ké,
nhình sài khôn khéo.
Đin nẩy phát sinh
phường giỏi giang.
Giáp tin phia én
nhạn vọng lai.
Sồm ăn cẩu tâử nà
khéo léo.
Gần pây là gần tẻo
sồm khua.
Thuổn tổng nà khẩu
mùa têm rây
Sồm hàng bâư rẩy nà tẻo đai.
Sồm cái bấu thâng
cái theo khóp.
Sồm tàng quây cách
thẳm sồm lồm.
Pửa tâừ te mừa
thâng đào sứ.
Rà mừa tềnh quan
phái gằn tàng.
Rằm rửa au mào
làng khảu túi.
Cất tin rà khẩn
tới khau phia.
Mèng nộc
roọng vọng mà khắp tổng.
Giạ gần ké (Mừng
ngươì già)
Cất chân bước tới
trong nhà.
Xin mừng kính chúc
ông bà bình yên.
Sống lâu như núi
Thái Sơn.
Sinh ra con cháu
tinh khôn mọi nghề.
Nhất khỏi giạ tua
ké chang rườn.
Gẳm nẩy khỏi mà
thâng đảy giạ.
Bấu mì lăng căm
thỏa mà đai.
Tiếng than thuồn
khóp mường tỉnh đảy.
Khỏi chúc hâử thân
đảy vinh hoa.
Lục lan đảy tiến
giàu pện mại.
Mọi gần đảy mại
mại bình an.
Lục lan đảy thăng
quan tiến chức.
Lục nhình đảy au
thúc lầng lầng.
Hẩu gần ké sổng hâng mại mại.
Khỏi xo giạ thâng
nẩy là thôi.
Khuyên gằm thâng
táng mường dá đáp.
Giạ lẩu ( mừng đám
cưới)
Chọn được ngày
ngoạt tiên thiên phúc.
Nhà người có lí
dậu bách niên.
Trước tôi mừng đào
cha đức mẹ.
Sau tôi mừng bạn
nghĩa anh em.
Mừng cho đêm ăn
cưới hôm nay vẹn toàn.
Lặng lặng khỏi te
giạ slon gằm.
Khuyên pây hâử bạn
gần giạ đuổi.
Nhất khỏi sồm đám
cưới gẳm này.
Gẳm nẩy khỏi mà
thâng đảy giạ.
Chọn đảy vằn huôn
hỉ hất tôi.
Thuổn pỉ noọng bác
pả mà đo.
Vạ căn nẳng sồm
khua huôn hỉ.
Xùa căn mà gẳm nẩy
đảy tom.
Hăn nả thuổn mọi
gần đếch ké.
Gần hăn gần tha nả
sồm khua.
Khuyên gằng thâng
táng mường dá đáp.
Tiếp theo là những
bài "lượn cam, lượn kẻ" (lượn đố, lượn giải đáp)
Hát đối - đáp
Hỏi: Loài người
gốc tích ở đâu. Mong anh hãy nói vài câu em nhờ?
Đáp: Loài gốc tích
phát sinh. Cũng là loài vượn biến thành không sai.
Hỏi : Tàu gì đi
lại trên sông. Mong anh hãy đáp cho lòng em thông.?
Đáp: Tàu thủy đi
lại trên sông. Như cá đi lại dưới sông hỡi người.
Hỏi: Cái gì mà nhỏ
li ti. Có tai không mắt cái gì hỡi anh?.
Đáp: Cải kim mà
nhỏ li ti. Có tai không mắt thường khi em dùng
Lảo tâừ mì nhập
nhạn hâử nàng.
Lăng thặt re đâu
đang ké rửa.
Răng thặt pền bâư
slửa dà thân.
Kẻ: Điều ví tạo
khêm mây hâử noọng.
khêm mây thặt nhặp
nhọm hâử nàng.
Dặng thặt pền đâư
đang ke slửa.
Dặng thặt pền bâư
slửa dà thân.
Pỉ te gạ noọng gần
hại chứ.
Pỉ te xam khẩn
lồng mai túc.
Lào tâừ tạo hết
chúp dà thua.
Pi te xam khươi
chua khươi hác.
Mì thương noọng
hại gạ pỉ ngày.
Noọng nêu pỉ dẳng liệp rèo noọng.
Kẻ: pi tẻ gạ thánh
tâm đảo ngói.
Hoàng đế thặt kết
phải dà đang.
Dẳng thặt pền tào
khang mai trúc.
Hâử po tao hết
chúp dà thua.
Pi gạ hâử khươi
chúa thang tháng.
Gằm nẩy pỉ kẻ đảy
đoạn thôi.
Gạ mừa hâử noọng
gần dử bấu.
Bấu dử là kẻ mâứ
pày sloong
Sau những bài hát
ấy, thường là những bài "tứ quý canh nông", những bài giáo nam giáo
nữ, những bài về sinh hoạt văn hoá, xã hội, những câu chuyện về các nhân vật
lịch sử của dân tộc cũng như của các dân tộc anh em, những thiên tình ca như:
Lương Sơn Bá - Chúc Anh Đài, Tống Trân - Cúc Hoa...
Tứ quý bioóc
Noọng te gạ rậy cá
thiếu niên.
Đào hoa phông bươn
chiêng mì ý.
Bách hoa phông
bươn nhỉ hôm hoa.
Bioóc mạ phông
bươn slam bươn nhi.
Bioóc coi phông
bươn rí mùa nà.
Bươn ha mì bách
hoa phông oóc.
Bươn hốc là bioóc
lót phông đeng.
Thiên hạ gần ước
niền ón ái.
Bươn chất mì bioc
phải phông khao.
Bươn pét tiết hoa
đào phông ón.
Bươn cẩu là bioóc
mọn phông rường.
các mùa bioóc bươn
nhỉ bươn ết.
Bioóc nọi tiếp
khảu tiết mùa đông.
Lập tiết khẩu mừa
thâng bươn lạp.
Khuyên mừa thâng
táng mường goi liệp.
Tứ quý bươn (12
tháng)
Phia chuông
Khuyên pây hâử bạn
á táng mường.
Mà te pây phia
chuông nặm pế.
Gần thuồn gạ tỉ
địa niền đây.
Gần ké gạ thàng quây goi lặm.
Mà te pây Cao Bằng
thạch tím.
Slong rà te pây
thâng hâử pjót.
Gần tuồn gạ phia
bjoóc phùi vui.
Gần vằn nẳng dú
đai liệng roọng.
Mà te pây mừa tím
chốn nàng tiên.
Trong một buổi hát
lượn, phần "slương", tức là hát "để bày tỏ tâm tình của mình đối
với người yêu". Thật ra, không phải lúc nào lượn hát với nhau là có thể
yêu nhau, tiến tới xây dựng gia đình. Tuy nhiên phải công nhận rằng đó là những
tiếng hát tâm tình, là khúc nhạc lòng của thanh niên nam nữ trong lứa tuổi đầy
hứa hẹn và khao khát yêu đương. Cho nên, không có gì đáng ngạc nhiên. Phần này
toàn là những bài về tình yêu nam nữ, thể hiện lòng mong muốn được yêu đương,
mong có được mối tình chung thuỷ. Biết bao nhiêu lời nguyện ước, thề thốt,
thiết tha, tràn ngập lòng tin và hy vọng được hát lên với tất cả tâm hồn say
đắm của tuổi trẻ. Những bài lượn này thường theo lối ứng khẩu, đối đáp tự do,
tuỳ theo tình theo cảnh mà có những lời, những câu cho thích.hợp:
Hát kết
1. Thân em như tấm
lụa đào
Sao mà lại kết với
người anh đây
Thân em đã có cửa
nhà
Hôm nay đừng bỏ để
mà kết duyên
2. Lòng anh cũng
muốn bắc cầu
Ước gì em bỏ nhà
giàu mà quay
Bây giờ ta kết
long đong
Sau này thành nghĩa
thành dòng không em.
3. mấy khi ta ngỏ
cùng nhau
Bây giờ ta ngỏ để
sau muôn đời
Chắc em đã có đủ
đôi
4. nghĩa này muốn kết chẳng quên
Bây giờ thấy mặt
lại thêm thân nhiều
Nay anh tạm kết
mấy điều với em
Em ơi đã có tình
duyên lâu rồi.
5. Đôi ta nam bắc
phương trời
Kết làm nhân nghĩa
muôn đời chẳng phai
Hôm nay em kết với
ai lúc này.
6. Thân em khéo
nói khéo chào
Lòng anh cũng muốn
vườn đào thấy xuân
Như là túc kết mai
xuân
Gặp nhau tạm kết
một lần thử xem
Tiếng đồn người
khéo là em
Tiếng Kinh đã đủ lại
thêm tiếng Tày.
7. Tình cờ nay gặp
bạn tiên
Nay anh tạm kết
xiên niên thuận hòa
Chắc em đã có cửa
nhà từ lâu
Để cho anh đi ngẩn
vào ngơ
Cho nên anh muốn
kết duyên cùng nàng.
8. Từ xưa chưa kết
đã yêu
Bây giờ thấy bạn
có nhiều tình thương
Nhưng vì bạn ấy có
đường lối đi
Anh là biết hội
khi nay
Chẳng ai làm bạn
giờ đây buồn rầu
Xin em hãy kết
cùng anh đỡ buồn.
9.Chẳng yêu gần
lại hóa xa
Có yêu đường xa
cũng hóa gần
Đây em lo nghĩ
muôn phần
Vì anh đã có nhân
tình từ lâu.
10. Từ ngày mai
túc cách quê
Kết nên lai vãng
lại về ngày sau
Xin anh tạm bỏ đi
mau
Em đây chẳng biết
câu đầu câu đuôi.
11. Lòng em muốn
kết thật thà
Sợ rằng anh nói
gian tà mà thôi
Vì anh đã có đủ
đôi
Cho nên vừa kết
vừa vui hỡi chàng
12. Thân anh đừng
bỏ đừng lìa
Trăm năm để kết
cùng vè với nhau
Sợ ngày anh đã có
trốn sâu
Mai ngày quên vứt
bỏ lời chào cùng nhau
Lượn
Thương căn bằng
như lời thật thá
Pỉ xo kết đuổi
noọng á giờ này
Tuyên truyền rầu
hất đây pây nả
Kết căn rà định
khỏa hâng vằn
Nghịa sloong hây
kết căn đảy bấu
Pỉ xo rắng vạ
noọng táng nơi
Rụ gạ noọng đo tôi
cụng gạ
Giờ nẩy kết vạ
noọng á xiết xa
Định kết đuổi bạn
mài bấu rời.
Chắc gạ noọng te
định pền dừ
Pác phuối gò y như
đảy bấu
Dú quây táng mà
xẩư rộp căn
Bjoóc phông rậy xa
hoa mà tím
Thiểu bạn bấu chắc
tím dứ tâừ
Tả re bjoóc cắt
bấu táng mại
Chắc định pền gằm
phuối bấu nò
Nọng chay mạy tín
co tín mác
Tọ thin lằn phja
lác rụ đây
Kết đuổi noọng
tàng quây bấu rởi..
Kết căn pền gằm
phuối bấu nò
Pền gằm phuối bấu
lo rừ á
Tọ nhằng re thiên
hạ vặn mà
Nọng kết vạ đường
xa đại lộ
Đảy phúc rà đảy
ngọ rộp căn
Pỉ kết đuổi noọng gần mong dá
Sau một đêm hát
giao duyên đến ngày mới họ phải chia tay.
Hát phjạc (chia
tay)
1. Bình minh đã
hiện lên rồi
Giờ đây xa cách
bạn người tình thương
Anh đi buồn bực
bên đường
Chúc em ở lại mọi phương
tốt nhiều
Phút giây tạm biệt
cùng nàng
Mong sao ghi lại
lời nàng từ đây.
2. Phương đông lấp
lánh sao mai
Tình này nhớ mãi
chẳng phai bao giờ
Biệt li tình chẳng
bơ vơ
Anh lìa ghi nhớ
ngày giờ tháng năm.
3. Phương đông sắp
hiện kim ô
Cách em lại vọng
ngẩn ngơ trừng nào
Em về lại nhớ trốn
cao
Anh đây thơ thẩn
đường vào được không.
4. Anh về trăm nhớ
nghìn thương
Tin nàng có gửi
tấm lòng sắc son
5. Mùa xuân hoa nở
đã về
Hết xuân ong bướm
về quê thỏa buồn
Hỡi người hãy nói
lời thương
Mặc dù xa cách vấn
vương vẫn chờ
6. Chim buồn chim
đậu cành cây
Nguyệt buồn nguyệt
lặn về tây nơi nào
Buồn trông đất
thấp trời cao
Sông ngòi lấp lánh
giao mai chưa mờ
Buồn trong mỗi lúc trăng mờ
Bùi ngùi phảng
phất ngẩn ngơ bên đường.
7. Chúc em mạnh
khỏe về nhà
Chung tay sản xuất
tăng gia được nhiều
Cho mùa thắng lợi
tình ta mới bền
Chúc em mạnh khỏe
luôn luôn
Chăm hoa cho tốt
cho thơm cho nhiều
Chúc em mạnh khỏe
về nhà
Tăng thêm năng lực
tăng thêm tinh thần
8. Bây giờ cách
biệt chia li
Bỏ anh khác ở còn
gì là vui
Lúc buồn tự nghĩ
vẩn vơ
Sao anh kết được
như lời tình thương
9. Chia li anh đã
về nhà
Đường xa cách thẳm
đó là biết bao
Chia lòng vẫn ồn
ào bơ vơ
Chia li tờ lúc bây
giờ
Em đây nhớ mãi
không giờ nào quên
Em đây rất nhớ
liên miên
Bao giờ đến chết mới
quên lòng chàng
Không thì vẫn gửi
thư sang
Sợ anh công tác xa
làng xa quê
Không biết địa chỉ
gửi đi
Một là không biết
họ gì cùng tên
Mong anh nói rõ
cho em lúc này
Rồi thì ta sẽ cùng
nhau
Để cho bưu điện
mỗi ngày chuyển thư.
10. Bây giờ ta đã
lìa nhau
Nay em khác nghĩ
mọi câu thêm buồn
Ngày mưa ngày nắng
em thường
Làm sao kết được
nhân tình thành đôi.
Lượn
Nhất khỏi giạ tua
ké chang rườn
Giờ nẩy khỏi táng
mường te phjạc
Rắng thuổn tằng
chủ bác chang rườn
Gẳm nẩy khỏi khẩu
mà hội hát
Lỏ phjết lòng chủ
bác chang rườn
So rắng các noọng
mài chang bản
Ngòi gằm tâừ bấu
ngám bỏ pây
Khỏi là gần tàng
quây mà nay
Gằm phuối ngày bấu
pjót khôn ngoan
Rắng thuổn tằng
chang bản mọi gần
Đâư thân khỏi là
gần dú lạ tàng quây
Rắng thuổn tằng
mọi gần ón ké
Mọi gần đảy mạnh
khỏe bình an
Rắng gằm mừa noọng
á dá toan
Xo rắng noọng táng
tàng goi dú.
Đảy nhìn tiếng cáy
đông khăn mản
Pửa nẩy cáy rườn
sảng cụng khăn
Cáy khăn như roong
cần tẻ phjạc
Phjạc căn nặm tha
lác như phjân
Vừa càm mừa vừa
thân ngoạc tẻo
Giờ nẩy mốc rẩy
heó như tơ
Noộng té hác càm
mừa cần toọc
Ý như noọng phjạc
bjoóc đuổi xuân
Mèng bjoóc nhằng
rộp căn pi nả
Cạ mừa cằm pỉ cá
hại slương
Khuyên mừa thâng
táng mường dá tả.
Pỉ rắng noọng
sloong gằm te phjạc
Bặng như mèng kin
biocs tó co
Pỉ phjạc noọng pỉ
mừa buồn rầu
Rưởng hết nhi lao
bấu phèn tàng
Én bắc là nhạn nam
khỏi chảng
Én te mừa nưa ngan
rèo lồm
Nhạn goi dú pùi
phương đuổi bạn
Vằn quẻng rà goi
thoảng chứ thâng
Khuyên gằm pây
noọng gần goi dú
Giờ nẩy nặm rắng
pia te phjạc
Phjạc no ọng năm
tha loác như phân
Giờ nẩy phjạc noọng
gần buồn bực
Bân chắc tàng mai
chúc kết tôi
Một mình dú lẻ loi
bức đát
Tón kin buồn tặt
pát xảng bâm
Rắng mừa noọng mai
xuân goi chứ.
Chặng cuối cùng
của cuộc hát lượn thường gồm những bài nhắn nhủ, hò hẹn. Hát lượn thâu đêm đến
lúc canh tàn, trước phút chia tay với một tình cảm lưu luyến, khách hát những
bài từ tạ. Buồn rầu nhớ khách, thương người trai làng (hoặc gái bản) bằng những
câu luyến mến, thiết tha tiễn bạn, trao vật kỉ niệm để ghi nhớ buổi trúc mai
sum họp, với những lời hẹn ước một cuộc tái ngộ mai sau.
Mịch Nông – Lâm
Đồng ngày 15/6/2014
